فردای اقتصاد: طی نیمه نخست سال جاری، وضعیت رونق یا رکود رشته فعالیت‌های صنعتی چگونه رقم خورده است؟ یکی از شاخص‌های مهم برای ارزیابی وضعیت فعالیت‌های صنعت ساخت در کشور، شاخص تولید صنعتی است. شاخص تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی (دارای ۱۰۰نفر کارکن و بیشتر) بانک مرکزی به عنوان شاخص کمکی در برآورد ارزش افزوده بخش صنعت ساخت استفاده می‍شود، بنابراین بررسی روند شاخص تولید صنایع بزرگ و تغییرات آن می‍تواند تصویر بهتری از وضعیت رونق یا رکود بخش صنعت در کشور ارائه دهد.
معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران در گزارشی، روندی از شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی کشور در بازه زمانی ۱۳۹۰ الی نیمه نخست ۱۴۰۱ و به تفکیک رشته فعالیت‌ها طی دو سال اخیر، ارائه و به بررسی عوامل موثر در رشد شاخص کل طی نیمه نخست سال جاری و وضعیت رونق یا رکود رشته فعالیت‌ها پرداخته شده است.
روند عمومی شاخص کل تولید کارگاه‌های بزرگ صنعتی طی سال ۱۳۹۰ الی فصل دوم ۱۴۰۱، به‌رغم نوسانات متعدد، افزایشی بوده است. سطح شاخص تولید در فصل سوم ۱۳۹۸ از رقم سال پایه ۱۳۹۵ (۱۰۰)، فراتر می‌رود که بعد از آن هم با فراز و نشیب‌هایی در مجموع روند صعودی خود را تا حدودی حفظ می‌کند. شاخص کل تولید صنعتی در فصل تابستان ۱۴۰۱ به رقم ۱۲۴.۲ می‌رسد که بالاترین رقم شاخص فصلی در بازه مورد بررسی است و بعد از فصل پاییز ۱۴۰۰، برای دومین بار است که رقم شاخص کل تولید صنعتی از سطح ۱۲۰واحدی عبور می‌کند.
بررسی روند تغییرات شاخص کل تولید صنعتی در هر فصل نسبت به فصل مشابه سال قبل طی بازه بهار ۱۳۹۰ تا تابستان ۱۴۰۱ به خوبی وضعیت رونق یا رکود تولید در کل بخش صنعت را نشان می‌دهد. در دهه ۱۳۹۰ در فصولی طی سال‌های ۱۳۹۱، ۱۳۹۲، ۱۳۹۴، ۱۳۹۷، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۰ رشد شاخص تولید صنعتی منفی بوده و در برخی مقاطع بعد از استمرار رشد منفی برای دو فصل متوالی یا بیشتر صنعت دچار رکود یا تعمیق آن شده است.
بیشترین ماندگاری رکود در یک دهه
بیشترین ماندگاری رکود طی دهه اخیر مربوط به دو سال ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ و بالاترین شدت رکود نیز مربوط به بازه تابستان ۱۳۹۷ تا تابستان ۱۳۹۸ است. در نیمه نخست ۱۴۰۱ رشد شاخص تولید در هر دو فصل اول و دوم مثبت و روند افزایشی داشته، در حالیکه در تابستان سال ۱۴۰۰ به دلیل مشکلات گوناگون به‌ویژه خاموشی برق، رشد شاخص منفی بود. با توجه به رشد مثبت شاخص تولید صنعتی طی دو فصل بهار و تابستان، رشد شاخص مزبور طی نیمه نخست سال جاری در مقایسه مدت مشابه سال قبل نیز مثبت و حدود ۶.۶درصد برآورد شده است.
طی نیمه نخست ۱۴۰۱، اکثر فعالیت‌های صنعتی رشد مثبتی را در تولیدات خود تجربه کردند. در بازه مورد بررسی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل، سه گروه فعالیت صنعتی بیشترین رشد شاخص تولید را در مقایسه با نیمه اول سال قبل دارا بودند که شامل صنایع تولید سایر وسایل نقلیه (حدود ۵۷درصد)، تولید سایر مصنوعات صنعتی (حدود ۲۲درصد) و صنایع نقلیه موتوری (حدود ۲۱درصد) هستند. فقط سه گروه فعالیت صنعتی با افت تولیدات در این دوره مواجه شدند که بیشترین افت متعلق به صنایع دارویی و حدود ۸درصد بود که پس از آن صنایع غذایی و صنایع تولید چرم به ترتیب با ارقام رشد منفی ۴.۶درصد و منفی ۰.۷درصد قرار می‌گیرند.
۸۰درصد ارزش افزوده صنعت در دست ۶ گروه
براساس طبقه‌بندی سازمان ملل متحد در رابطه با فعالیت‌های اقتصادی تحت عنوان آیسیک ۴، تعداد ۲۴ فعالیت صنعتی ذیل حوزه صنعت ساخت وجود دارند. ترکیب ارزش افزوده فعالیت‌های ۲۴گانه مزبور در ارزش افزوده کل کارگاه‌های صنعتی ۱۰۰نفر کارکن و بیشتر، حاکی از تمرکز بالای برخی فعالیت‌های صنعتی در ایران است.
۶گروه فعالیت صنعتی شامل صنایع تولید محصولات شیمیایی، صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه موتوری، صنایع تولید مواد غذایی، صنایع تولید محصولات کانی و غیرفلزی و صنایع تولید دارو در مجموع ۸۰درصد از ارزش افزوده صنعت ساخت را تشکیل می‌دهند. سهم مابقی ۱۸گروه فعالیت از ارزش افزوده کل صنعت ساخت، ۲۰درصد است. تحولات مربوط به تغییرات تولید صنایع با درجه اهمیت بالاتر در ارزش افزوده کل صنعت، از اثرگذاری بیشتری بر نحوه تغییرات شاخص کل تولید صنعت برخوردار هستند.
کارنامه صنعتی نیمسال اول ۱۴۰۱
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد که به لحاظ سهم در ارزش افزوده کل بخش صنعت، میزان مشارکت فعالیت‌ها در افزایش یا کاهش شاخص کل تولید صنعتی، متفاوت است.
طی نیمه نخست ۱۴۰۱، سه گروه فعالیت بیشترین مشارکت را در افزایش ۶.۶درصدی شاخص تولید صنعتی دارا بودند که به ترتیب شامل صنایع تولید فلزات اساسی، صنایع تولید وسایل نقلیه و صنایع شیمیایی هستند. سه گروه فعالیت نیز شامل صنایع تولید مواد غذایی، صنایع دارویی و صنایع چرمی به دلیل افت تولید، مشارکت مثبتی در شاخص کل تولید صنعتی طی نیمه نخست سال جاری نداشتند.
گزارش معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق بازرگانی تهران نشان می‌دهد که طی دو فصل متوالی بهار و تابستان ۱۴۰۱، رشد شاخص تولید فعالیت صنایع غذایی در مقایسه با فصول مشابه سال قبل، به ترتیب منفی ۴.۵درصد و منفی ۴.۷درصد بوده که به معنی بروز رکود در این گروه از صنایع است.
این در حالی است که در گروه فعالیت صنایع آشامیدنی، وضعیت رونق حاکم بوده و طی دو فصل متوالی نخست سال جاری، رشدهای ۱۰درصدی و ۱۸درصدی را تجربه کرده است. صنعت تولید چرم و محصولات چرمی نیز مشابه صنایع غذایی، طی دو فصل نخست سال جاری، رشد منفی را در شاخص تولید داشته که به ترتیب فصول برابر با منفی ۰.۵درصد و منفی ۰.۹درصد بوده است.
صنعت تولید محصولات کانی و غیرفلزی بعد از تجربه چهار فصل متوالی رشد منفی، در فصل تابستان سال ۱۴۰۱ از رکود خارج شد و رشد شاخص تولید در این گروه فعالیت صنعتی در فصل دوم سال جاری به ۶.۸درصد رسید. اتفاق مشابهی برای گروه صنعت شیمیایی و صنعت پوشاک نیز در این فصل رخ داد که در صنعت شیمیایی بعد از سه فصل، و در صنعت پوشاک بعد از چهار فصل متوالی رشد منفی، در فصل تابستان سال جاری رشد شاخص تولید این دو گروه صنعت، مثبت شد و به ترتیب حدود ۸.۴درصد و ۴.۳درصد در مقایسه با فصل مشابه سال قبل، افزایش یافت.
شاخص تولید صنعت دارو و مواد دارویی شیمیایی و گیاهی بعد از کسب رشد مثبت طی چند فصل متوالی، در فصل تابستان ۱۴۰۱ افت قابل توجه و حدود ۱۴.۵درصدی را در مقایسه با فصل مشابه سال قبل تجربه کرد که در صورت استمرار این روند در فصول بعدی منجر به بروز رکود در این گروه از صنایع مهم و اساسی تولیدی کشور که مرتبط با سلامت جامعه نیز است، خواهد شد.
بالاترین رشد شاخص تولید طی دو فصل نخست سال ۱۴۰۱ در مقایسه با فصول مشابه سال قبل متعلق به صنعت تولید سایر وسایل نقلیه است که به ترتیب فصول ۳۵درصد و ۷۸درصد است.
تبادل نظر